Rukovodilac departmana za pravne nauke, doc. dr Aleksandar R. Ivanović održao je 25.01.2014. godine na Univerzitetskom koledžu Buskerudu u Dramenu (Norveška) jednodnevno predavanje studentima specijalističkih studija, na temu: “Otkrivanje i procesuiranje ratnih zločinaca na prostoru Zapadnog Balkana”.
Predavanje je imalo za cilj da se studenti upoznaju sa metodikom otkrivanja i dokazivanja ratnih zločina, kao i sa specifičnostima postupka otkrivanja i procesuiranja učinilaca ratnih zločina na prostoru Zapadnog Balkana. Predavanje profesora Ivanovića, je realizovano u sklopu nastavka saradnje Internacionalnog Univerziteta u Novom Pazaru i Univerzitetskog koledža u Buskerudu na polju interkulturalnog razumevanja, mirovnog rešavanja konflikata i poštovanja ljudskih prava.
U uvodnom delu predavanja profesor Ivanović je upoznao studente sa karakteristikama ratnih zločina kroz prizmu radnje izvršenja, aktivnog subjekta, mentalnog elementa i oblika krivice. S tim u vezi, profesor je istakao da ratni zločini predstavljaju najteža kršenja međunarodnog humanitarnog prava, te da je najznačajnija zakonska materija koja definiše ratne zločine sadržana u odredbama sve četiri Ženevske konvencije koje govore o teškim kršenjima. Sastoje se od širokog spektra krimnalnih radnji počinjenih u svim vidovima koje oružani sukob može imati. Dok se teška kršenja, kako su definisana Ženevskim konvencijama, uglavnom odnose na zločine, koji se počinjeni u međunarodnom oružanom sukobu, Protokol i Statut Međunarodnog krivičnog suda, proširuju kategoriju zločina rata i na zločine počinjene u nacionalnim oslobodilačkim ratovima i unutrašnjim oružanim sukobima.
Nakon upoznavanja sa studenata sa sadržajem Ženevskih konvencija, dodatnih protokola i statuta Međunarodnog krivično suda, profesor Ivanović je u drugom delu svog predavanja, koji se tiče otkrivanja i proceusiranja ratnih zločina koji su se dogodili na prostoru bivše Jugoslavije. S tim u vezi, upoznao je studente sa činjenicom da se postupci otkrivanja i dokazivanja ovih zločina vode od strane organa Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), kao i od strane organa krivičnog pravosuđa zemalja bivše Jugoslavije. U daljem delu svog predavanja, profesor Ivanović je upoznao studente sa istorijatom nastanka Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju (MKSJ), sa sadržajem statuta ovog tribunala, kao i sa načinom procesuiranja ratnih zločina pred ovim sudom. Nakon toga, profesor Ivanović je prikazao studentima način na koji se slučajevi ratnih zločina procesuiraju pred domaćim organima pravosuđa u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Srbiji. S tim vezi najpre je upoznao studente da je državama bivše Jugoslavije primenjivan krivični postupak sa tzv. sudskom istragom, a da je novim zakonima o krivičnom postupku koji su u zemljama bivše Jugoslavije počeli da se donose negde od 2000. godine, uveden model krivičnog pravosuđa koji ima više elemenata adversarnog sistema, što podrazumeva ukidanje funkcije istražnog sudije i prebacivanje najvećeg dela odgovornosti za otkrivanje, istraživanje, pripremu i vođenje sudskih procesa na tužioce. Takođe, naglasio je da su ovim zakonskim izmenama u krivičnoprocesna zakonodavstva zemalja bivše Jugoslavije po prvi put uvedeni i novi pravni instituti kao što je sporazum o priznanju krivice, kao i davanje mogućnosti tužiocima da učiniocima krivičnih dela dodele imunitet u zamenu za svedočenje.
U daljem delu svog predavanja profesori Ivanović je upoznao studente sa strukturom državnih organa koji su nadležni za postupanje u postupcima protiv učinilaca ratnih zločina u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj i Srbiji. Posebnu pažnju posvetio je programima zaštite svedoka u pomenutim zemljama, kao i drugim novinama poput: mogućnosti da se svedoci i žrtve saslušavaju putem video konferencijske veze ili međunarodne krivičnopravne pomoći, ukoliko nije moguće da se obezbedi njihovo prisustvo; obavezi snimanja čitav toka suđenja i pravljenja transkripata audio zapisa sa suđenja; mogućnosti da se pred domaćim sudovima u postupku protiv učinilaca ratnih zločina koriste dokazi prikupljeni ili izvedeni od strane Međunarodnog krivičnog tribunala za bivšu Jugoslaviju.
Završni deo predavanja bio je posvećen metodici otkrivanja i dokazivanja ratnih zločina, sa posebnim osvrtom na područje Bosne i Hercegovine, Hrvatske i Srbije. U ovom delu predavanja profesori Ivanović je najpre upoznao studente sa problemima sa kojima se organi krivičnog pravosuđa u ovim zemljama suočavaju kada je u pitanju rad na slučajevima ratnih zločina. S tim u vezi profesor Ivanović je istakao da se svi problemi, odnosno specifičnosti otkrivanja i dokazivanja ratnih zločina na Zapadnom Balkanu mogu podeliti na probleme pravne prirode (formalne) i probleme praktične prirode (materijalne). Kao glavne pravne probleme istakao je problem regionalne saradnje i problem koji se odnosi na pitanje primene instututa komandne odgovornosti, dok se kao praktični problemi u postupku otkrivanja procesuiranja i dokazivanja ratnih zločina javljaju sledeći problem:
- nepostojanje političke volje da se ratni zločini procesuiraju;
- činjenica da većina počinioca ratnih zločina potiče ili još uvek pripada strukturama koje treba da vrše otkrivanje i procesuiranje ratnih zločina.
- veliki protok vremena od momenta izvršenja do momenta početka istraživanja ratnih zločina.
- ratni uslovi u kojima su zločini izvršeni;
- namerno uništavanje i uklanjanje dokaza o ratnim zločinima;
- činjenica da su se zločini dogodili na teritorijama koje su faktički van jurisdikcije domaćeg pravosuđa;
- nedostatak materijalnih dokaza i nepozdanost ličnih dokaza;
- negativan uticaj medija;
- komplikovanost koja je rezultat velikog broja žrtava i velikog broja izvršilaca i saizvršioca u konkretnim slučajevima ratnog zločina.
- nedostupnost dokaza,
- problemi vezani za zastrašivanje mogućih svedoka te mogućnosti njihove zaštite,
- problemi u vezi sa svedočenjima oštećenih.
U završnom delu predavanja studenti su upoznati sa procedurom, odnosno metodikom otkrivanja i dokazivanja ratnih zločina kroz tzv. zlatnja pitanja kriminalistike. Na kraju svog predavanja profesor Ivanović je naglasio da je otkrivanje i procesuiranje učinilaca ratnih zločina posao generacija, te da je pored stvaranja zakonskih i materijalnih uslova za efikasan rad organa krivičnog pravosuđa na otkrivanju i procesuiranju učinilaca ove vrste kriminaliteta nepohodna adekvatnija edukacija budućih pripadnika policijskih službi i organa krivičnog pravosuđa.
